Volksbuurtjes
Ik ben dol op volksbuurten. Altijd geweest. Ik ben zelf opgegroeid in Moerwijk in Den Haag en dat was ook zo’n wijk. Maar in de volksbuurt van Nederland, de Jordaan, was ik nog niet geweest.
In een Amsterdam zonder toeristen, leek dit me het moment voor een bezoekje. Dus googelde ik hotel en Jordaan en maakte ik een reservering in het boetiekhotel Mr. Jordaan, op de Bloemgracht. Middenin de …. Jazeker, middenin de Jordaan.
Geschiedenis van de Jordaan
Ik dook in de geschiedenis van deze wijk. De buurt is ontstaan in 1609 als de Derde Uitleg, de derde stadsuitbreiding van Amsterdam. Waar de naam de Jordaan vandaan komt is onzeker, maar de oudste vermelding dateert uit 1718 en was in het gedicht van Robert Henneboo, genaamd De Lof der Jeneever:
Wie lust heeft volg my op myn spoor;
Wel aan, ik treê hem moedig voor,
En stap zo rechtdraads op de Weegen,
Recht over de Jordaan geleegen.
De grachten van de Jordaan
Halverwege de 17de eeuw was de Jordaan al een typische arbeiderswijk, waar veel ambachtslieden en kleine bedrijven waren gevestigd. De leerbewerkers vestigden zich aan de Looiersgracht, de pottenbakkers aan de Westerstraat en veel wevers aan de Bloemstraat.
De grachten fungeerden vooral als open riolen; hier dreven groenteafval, uitwerpselen en chemicaliën van de leerlooierijen en suikerraffinage voorbij. Het veroorzaakte een penetrante stank en vuil water. Het is dan ook niet raar dat in de 18de eeuw de buurt door verschillende epidemieën geplaagd werd.
Van armoe naar hogere welstand toe
In de eerste helft van de 19de eeuw heerste er veel armoede in de wijk. Toen de bevolking ook nog groeide, kwam er bovendien een tekort aan betaalbare woningen voor arme mensen. De Jordaan raakte overbevolkt en verpauperd. Kinderrijke gezinnen woonden in afzonderlijk gehuurde kamers en kelders. Ter vergelijking, in 1890 woonden er 83.000 mensen in de Jordaan, anno 2020 zijn dat er een kleine 19.000.
Na de Tweede Wereldoorlog verkeerden grote delen van de Jordaan in bouwvallige staat. Daarop werd besloten tot restauratie van de wijk. Eind 1900 werd uiteindelijk de wijk herontdekt door de hogere welstandsklassen en zo ontstond een opwaardering van de buurt.
Mr. Jordaan
Het hotel waar we verbleven is in de jaren 60 opgericht door Loek van Onna. Hij startte met het verhuren van zijn bank in de woonkamer aan reizigers, later werd dat één kamer, tot het uitgroeide naar een etage en nu zelfs meerdere panden aan de Bloemgracht.
Hotel Mr Jordaan (***) werd vijf jaar geleden gerenoveerd en heeft een moderne, praktische inrichting. De ruimten zijn allemaal klein, maar vakkundig ingericht zodat het je aan niets ontbreekt. De lounge bij de receptie fungeert ook als ontbijtruimte, de hotelkamer heeft een plank aan de muur die dient als bureau maar ook als aanrecht voor de koffieautomaat en de nooduitgang wordt gebruikt als speciale coronalooproute.
De kamer is heel schoon. Het bed is superstrak opgemaakt. De badkamerkranen goed gepoetst. Geen pluisje op de vloerbedekking. Ja, ik ben een hotelier. Ik zie dat soort dingen.
De ligging van het hotel is voor een bezoek aan de Jordaan fantastisch. Vanuit mijn raam zie ik de Westertoren, voor de deur de Bloemgracht.
Stadswandeling
Om meer van de buurt te zien boekte ik de in coronatijd populaire Stadswandeling 020 door de Jordaan. De route liep langs 11 take-away cafés, van de Kopstootbar tot café Pamela. De geldende lockdown heeft er voor gezorgd dat Amsterdammers al vanaf 16.00 uur de vrijdagmiddagborrel op straat organiseren.
Een BVO, Biertje Voor Onderweg, een sangria in een plastic flesje of een IJwitje is snel gehaald. Omdat de terrassen niet open mogen zijn zag ik bewoners met hun eigen statafels (!) een plekje op de brug creëren. En niemand is te beroerd om z’n tuinbankje aan de gracht in de avondzon te plaatsen.
De route bood behalve leuke stops ook een klein pubquizje en typische 020-uitspraken om de betekenis van te raden: wat is een pikketanesie, naar de gallemiezen zijn? En de betekenis van aggenebisj, gleuvenrijder en bijgoochem?
Johnny Jordaanplein
Al wandelend passeren we de hoogtepunten van de Jordaan: het Johnny Jordaanplein, een ode aan de levensliedzangers uit deze wijk. De Westermarkt, de Lindengrachtmarkt en de Noordermarkt waar ambachtslieden en buren elkaar nog immer ontmoeten. Bijna aan het einde zien we het bijzondere hoekpand aan de Bloemgracht en Prinsengracht, zo gebouwd omdat de Jordaangrachten scheef liggen ten opzichte van de Prinsengracht.
Ook zie je in de Jordaan nog veel hofjes. Hier in Amsterdam zijn hofjes hetzelfde als armenhuizen en weduwehuizen elders in het land. Deze huizen werden gesticht en beheerd uit liefdadigheid door rijke, kinderloze burgers. De meeste hofjes kregen uit ijdel oogpunt de naam van de stichter.
Maar het allermooist op deze vrijdagavond was het zien en voelen van de nog steeds geldende saamhorigheid hier in de Jordaan. Anno 2021 is het niet de armoede, maar Corona dat verbroedert. Overal clubjes mensen, jong en oud, samen op straat.
Of kwam dat door de overvloedige alcoholinname?
